Dzień dobry państwu. Nazywam się Adam Łata. Jestem uczniem klasy 5c Szkoły Podstawowej nr 10 w Lubinie. Moim hobby są szachy i temu tematowi będzie poświecona moja dzisiejsza prezentacja.
Czym są szachy?
Na tak postawione pytanie najłatwiej udzielić odpowiedzi encyklopedycznej:
Jest to gra planszowa prowadzona na szachownicy składającej się z 64 pól. W grze bierze udział dwóch graczy wykonujących ruchy bierkami. Bierki dzielą się na pionki i 5 rodzajów figur. Każda figura wykonuje ruchy odmienne od pozostałych. Celem gry jest mat, to znaczy doprowadzenie do sytuacji gdy król jest szachowany i nie ma żadnej możliwości obrony ani ucieczki. To prawie wszystko. Jednak o potędze tej gry świadczy fakt, ze ludzie grając w nią od ponad 2000 lat, cały czas się nią fascynują i nie potrafią znaleźć ostatecznego rozwiązania.
Na początek chciałbym w kilku słowach przedstawić historię szachów.
Szachy w obecnej postaci powstały w drodze ewolucji różnych gier planszowych, w które ludzie grali od tysięcy lat. Z upływem czasu zmieniały się zasady gry a także nazwy figur, ich funkcje i wartość. Za ojczyznę szachów uznaje się Indie, gdzie ok. 500 lat p.n.e znana była gra zwana czaturanga. Zasady gry wywodzą się z ówczesnej sztuki wojennej. Cztery rodzaje figur odpowiadają rodzajom wojsk w ówczesnych armiach. Później uformowały się dwie dodatkowe figury: hetman czyli dowódca i szach – dzisiejszy król.
Wkrótce czaturanga podbija kraje wschodu – Chiny, Japonię i Koreę. Dzieje się to za sprawą buddyjskich mnichów, którzy oprócz swojej religii przywieźli do tych krajów również szachy. Szachy chińskie są rozgrywane na planszy 9 na 9 pól. Zbite figury można umieszczać z powrotem na planszy. Szachy chińskie dotrwały do czasów współczesnych jako odrębna gra.
W V wieku szachy docierają do Persji, tj. na terytorium obecnego Iranu. Gdy Persję podbili Arabowie, gra otrzymała nazwę „szatrandż„. Szatrandż stał na bardzo wysokim poziomie, do dziś zachowało się wiele zagadek szachowych.
Między VII i IX wiekiem, dzięki Arabom szatrandż trafia do Europy. Tu w XVIII wieku powstają ostateczne, współczesne zasady gry. Celem zmian było zwiększenie atrakcyjności gry przez jej przyspieszenie i uczynienie bardziej kombinacyjną. Najważniejszymi zmianami było przyznanie nieograniczonego zasięgu ruchów hetmanowi i gońcowi. Pierwotnie figury te mogły poruszać się o jedno pole. Mniejsze zmiany to zwiększenie zasięgu ruchu pionów z pozycji początkowej, wprowadzenie roszady i bicia w przelocie oraz promocji piona.
W XVIII wieku szachy, są już znane w całej Europie i Ameryce. Do XV wieku był grą towarzyską elity. Jednak nowe, atrakcyjne zasady sprawiły, że stały się grą popularną. Powstawały liczne kawiarnie szachowe.
Szachy zyskały popularność lecz najwyższy poziom była osiągany tylko przez nielicznych graczy. Niewiele zatem brakowało aby stały się pełnoprawną dyscypliną sportową. W roku 1575 w Madrycie na dworze króla Filipa II rozegrano pierwszy znany międzynarodowy turniej szachowy. Spotkali się najwybitniejsi szachiści włoscy i hiszpańscy.
Konieczne było opracowanie szczegółowych przepisów. Stało się to na turnieju rozegranym w 1815 roku w Londynie, zorganizowanym przez Howarda Stautona. Wprowadzony wówczas kodeks szachowy jego autorstwa precyzował wszystkie zasady takie jak np. notacja czy limit czasu.
W 1924 r. powstała Międzynarodowa Federacja Szachowa FIDE. Ma własny hymn i flagę.
Jej dewiza brzmi „Gens Una Sumus” czyli po łacinie „Jesteśmy jedną rodziną„. Federacja koordynuje rozgrywki oraz nadzoruje nadawanie rankingów i tytułów szachowych. Tytuł i ranking są miarą poziomu sportowego szachisty.
Problem ze znalezieniem odpowiedniego przeciwnika, a co za tym idzie gry w szachy na odległość nurtował ludzi od dawna i został dość szybko rozwiązany z użyciem dostępnych środków technicznych. Chronologicznie palma pierwszeństwa przypada drodze korespondencyjnej. Pierwszy mecz korespondencyjny został rozegrany między klubami Londynu i Edynburga. Rozpoczął się w kwietniu 1824 r. i trwał ponad dwa lata. Zwyciężył Edynburg.
Następnie do gry wykorzystano telegraf i telefon. Pierwszy mecz telegraficzny rozegrano między Baltimore i Waszyngtonem zaś pierwszą partię telefoniczną rozegrał znakomity szachista Franklin Thompson.
W XX wieku do rozgrywek wykorzystywano radio. Ciekawostkę stanowi użycie radia do rozgrywek między statkami ZSRR pływającymi po różnych morzach świata oraz między załogami statków kosmicznych a obsługą naziemną.
Obecnie istnieje praktycznie nieograniczona możliwość gry na odległość przez internet.
Problem ze znalezieniem przeciwnika zainspirował ludzi także do budowy odpowiednich maszyn potrafiących grać w szachy. Znani wynalazcy próbowali zatem budować automaty szachowe. Najstarsze znane automaty to Turek Kempelena oraz angielskie Ajeeb i Mephisto. Prawe zdjęcie przedstawia współczesną replikę „Turka”.
Wszystkie ówczesne automaty były jednak jedną wielką mistyfikacją. Na rysunku widzimy zasadę działania „Turka”. We wnętrzu maszyny siedział niskiego wzrostu człowiek który przestawiał figury. W oszustwie brało udział wielu znakomitych szachistów.
Prawdziwe maszyny grające w szachy powstały dopiero w XX wieku, gdy wynaleziono komputery. Programy szachowe są prawie tak stare jak pierwsze komputery. Komputery szybko stały się silniejsze od przeciętnych graczy, lecz długo miały problem z wybitnymi szachistami.
W 1968 r. miał miejsce słynny zakład, w którym mistrz międzynarodowy Davidem Levy obstawiał, że żaden komputer nie pokona go przez następne 10 lat. Zakład wygrał pokonując do 1978 r wszystkie liczące się ówcześnie programy, jednak już kilkanaście lat później został pokonany przez Deep Tought – niezbyt silny prototyp późniejszego Deep Blue (o którym opowiem za chwilę).
Ogółem w latach 1996 i 1997 odbyły się dwa słynne mecze. Przeciwnikami byli :
Rosyjski arcymistrz szachowy Garri Kasparow, który osiągnął on najwyższy w historii ranking ELO 2852 punkty Deep Blue był 32 węzłowym klastrem firmy IBM, wyposażonym w 8 procesorów w każdym węźle. Potrafił analizować 200 milionów pozycji w ciągu sekundy. Na zdjęciu widzimy Garriego Kasparowa oraz fragmenty 10-ty i 11-ty jego przeciwnika.
Pierwszy z meczów zakończył się wynikiem 4:2 dla Kasparowa (1 przegrana, 2 remisy). Przegrana partia był sporą niespodzianką. Prawdziwa sensacja miała miejsce w drugim meczu, kiedy znacznie ulepszona wersja komputera pokonała arcymistrza w stosunku 3:2. Mecz stał się pretekstem do rozważań, czy w perspektywie możemy spodziewać się powstania nowej formy sztucznej inteligencji? Na razie odpowiedź na to pytanie jest przecząca. Komputer poradził sobie z problemem obliczeniowym (a do rozwiązywania takich jest stworzony), a w oprogramowaniu wykorzystano wiedzę zatrudnionego zespołu arcymistrzów. Od tamtych czasów nastąpił znaczny postęp, a bardzo silne programy szachowe są dostępne nawet dla komputerów domowych.
Na zakończenie chciałbym powiedzieć kilka słów o sobie. Z szachami pierwszy raz spotkałem się gdy miałem 5 lat. Wtedy zapisałem się do klubu szachowego. Brałem udział w wielu prestiżowych turniejach, miedzy innymi: W mistrzostwach Polski Przedszkolaków w Suwałkach w 2005 r. gdzie zająłem 28 miejsce.
Cyklu „Otwarte Mistrzostwa Wrocławia” w tym Mistrzostwa Dolnego Śląska Juniorów, gdzie zdobyłem 3 medale : brązowy, srebrny i złoty.
Uczestniczyłem także w Międzynarodowych Spotkaniach Szachowych w Deulowitz w Niemczech, gdzie zająłem I miejsce w kategorii do lat 10.
Do dziś należę do klubu szachowego Junior w Lubinie. Mam 3 kategorię szachową. Często biorę udział w konkursach matematycznych i logicznych.
„Szachy to życie w miniaturze. Szachy to zmaganie, szachy to walka„. Te słowa wielokrotnego mistrza świata Garryego Kasparowa doskonale oddają istotę tej gry. Myślę, że w dużej mierze to dzięki szachom doszedłem w tym konkursie tak daleko.
Dziękuję państwu za uwagę.